Ouriço cacho (Erinaceus europaeus)

Após a interessante discussão terminológica de Marikynha e de David, acho que afinal atopei a solução ao nome do bicho em questão.

Resulta que o Erinaceus Europaeus recebe no nosso idioma os nomes mais freqüentes de porco-espinho, ouriço, oriço cacho, ouriço cacheiro, ouriço cacheira, rezcacheiro e rescacheiro. Aí é nada!

Intrigado por que quereria dizer o ‘cacho’ com que comunmente acompanhamos a denominação ‘ouriço’, fum procurar no e-Estraviz. Entre as muitas acepções, quedei-me com as seguintes:

(…) (2) Assador de castanhas, vasilha de ferro semi-esférica sobre trébedes com muitos buracos. (3) Conjunto de flores ou de frutos sustentados por pecíolos e disposto num eixo comum. Ácio, racimo. (…) (5) Utensílio de barro, ancho na boca. (6) (…) Moreno como um cacho: muito moreno. (…) (8) Couraça dos crustáceos. (…) [lat. *cacculu, por caccabu].

Realmente, todos estes significados têm relação entre si e aplicação ao caso do ouriço. Primeiro, porque o animalinho tem aparência semiesférica. Logo, porque as pugas se insirem tomando o seu corpo como eixe (similar ao cacho das uvas). Também poderia ser por ser mais ancho pola parte inferior que pola superior (colhida polos pêlos, sim), pola sua cor morena (se bem a expressão deriva do significado 5) ou pola acepção de ‘couraça’, que igual que a primeira, parece acair-lhe bem a este insectívoro.

Contudo, as perspectivas abrem-se-nos ainda mais olhando para os significados da palavra ‘cacha’, de onde me remito a:

(1) Parte da cabeça de onde caiu o cabelo, calva, também chamada cacha-pelada. (…) (6) Pinha, especialmente a seca, aberta, sem pinhom. Escamas lenhosas que recobrem a pinha e que suporta cada uma delas uma ou mais sementes chamadas pinhões. (…) (9) Envoltura, casca de planta, fruto ou ovo. (10) Couraça de crustáceo. (…) [lat. capula].

Ouriço CachoAqui, o significado 1 denota talvez uma certa acepção retranqueira, ora para se referir à calva, ora para este pequeno mamífero, sobre a presença ou ausência de pilosidade. Por outra parte, outras acepções de ‘cacha’ remitem claramente ao significado de ‘envoltura’ ou ‘couraça’, que lhe vão como anel ao dedo. Então, não parece arriscado (para um filólogo amador) afirmar que o ouriço cacho é, de uma forma algo redundante, um ouriço encouraçado.

Por último, e já algo como anedota, assinalar que a questão terminológica se complica um bocadinho mais com o nome porco-espinho (comum, onde eu tenho constância, nos arredores da comarca compostelana), já que nalgumas áreas lusófonas (e também hispanófonas sob a denominação puercoespín) este é o nome que recebe o roedor Hystrix Cristata, doadamente identificável por ter pugas muito mais longas e venenosas.

Porém, se tivermos em conta que o hábitat do H.C. é o sul da península italiana (onde foi introduzido polos romanos, já que é oriundo da zona mediterránea afro-asiática), não parece incorrecto utilizar para o galego também a forma porco-espinho, já que no nosso país não temos qualquer possibilidade de confusão, do mesmo jeito que acontece com o nosso leirão, que na Galiza designa uma rata de grandes dimensões, totalmente diferente do lirón espanhol.

NOTA: de pequeno, eu também tivem ao meu cuidado um ouriço cacho durante um breve período de tempo, mentres se recuperava de umas feridinhas. Não é o da fotografia, que está tirada da internet.


Publicado

em

,

por

Etiquetas:

Comentários

2 comentários a “Ouriço cacho (Erinaceus europaeus)”

  1. Avatar de marykinha
    marykinha

    Aisss que cousiña máis linda!! O meu Ourizo Cacho rescataramolo de morrer atropelado polo bestia do meu pai e levámolo para a horta da miña avoa, onde facía a función dun espantallo (pero espantando toupas e outros animais), un día desapareceu sen máis (eu sego a desconfiar do veciño) e dende aquela non volvin a ter outro.
    Moi completa a información, sobretodo porque calquera das definicións teñen un sentido lóxico para o noso amigo.
    Bicos

  2. Avatar de David
    David

    Moi boa información sobre os ourizos cachos ;).